Pulsoksymetr jest urządzeniem medycznym służącym do szybkiego pomiaru pulsu (tętna) oraz saturacji (nasycenia hemoglobiny tlenem) i monitorowania tych parametrów. Pulsoksymetry używane są głównie przez pracowników ochrony zdrowia jako jedno z podstawowych narzędzi diagnostycznych. Czy warto mieć pulsoksymetr w domu i czy urządzenie może pomóc w diagnozie koronawirusa lub innych schorzeń dróg oddechowych?
Pulsoksymetr – zasada działania
Czy wiesz, co to jest pulsoksymetr i jak działa? To urządzenie elektroniczne wykonujące pomiar pochłaniania promieniowania czerwonego i podczerwonego przez czerwone krwinki w naczyniach włosowatych. Światło emitowane jest przez diodę znajdującą się wewnątrz klipsa, a pomiaru dokonuje się najczęściej na opuszkach palców (możliwy jest też pomiar z palca u nogi i płatka ucha).
Pulsoksymetr to w zasadzie dwa narzędzia w jednym: oksymetr oraz pulsometr. Oksymetr dokonuje pomiaru pochłaniania promieniowania przez pulsującą krew tętniczą i oblicza stopień nasycenia hemoglobiny tlenem. Pulsometr natomiast mierzy tętno.
Zastosowanie pulsoksymetru w medycynie jest bardzo szerokie – to podstawowe narzędzie diagnostyczne. Prawidłowy poziom saturacji powinien mieścić się w granicach 95% – 99% (saturacja 100% możliwa jest po podaniu tlenu do oddychania). Saturacja jest wartością zmienną, może różnić się w zależności od aktualnie wykonywanej czynności i aktywności fizycznej oraz warunków. Na przykład na świeżym powietrzu będzie wyższa niż po długim przebywaniu w dusznym pomieszczeniu, wciąż jednak powinna utrzymywać się w granicach normy. Nie bez znaczenia jest także wiek badanej osoby. U osób po 70. roku życia prawidłowy poziom saturacji może być nieco niższy i wynosić 93/94-98%.
Spadek saturacji poniżej 90% oznacza zaburzenia świadczące o niewydolności oddechowej i niedotlenieniu organizmu na poziomie tkankowym. Dłuższe utrzymywanie saturacji na tym poziomie może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia. Nawet w przewlekłych chorobach oddechowych np. POChP, w których saturacja jest stale na niskim poziomie, gdy osiągnie wartość 90% i poniżej, pacjent wymaga przyjęcia do szpitala i zastosowania terapii tlenowej.
Pulsoksymetr przenośny w domu. Czy ma sens?
Urządzenie jest przeznaczone przede wszystkim do zastosowań medycznych i diagnozy chorych w szpitalach, ośrodkach zdrowia, czy w zespołach ratownictwa medycznego, jednak w pewnych przypadkach warto mieć pulsoksymetr w domu i korzystać z niego do monitorowania stanu chorej osoby. Jakie to przypadki? Przede wszystkim, gdy w rodzinie znajduje się osoba z niewydolnością oddechową lub chorobą układu oddechowego, zwłaszcza osoby chore na:
-
Przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP),
-
Mukowiscydozę,
-
Przewlekłą niewydolność oddechową,
-
Choroby płuc (np. gruźlica),
-
Częste i nawracające infekcje dróg oddechowych,
-
Będące w grupie ryzyka zachorowania na COVID-19 (koronawirus SARS-CoV-2).
Pulsoksymetr w domu może być też przydatny u wieloletnich palaczy (palenie papierosów znacząco obniża saturację), a także u sportowców w celu monitorowania jakości wysiłku fizycznego. W sklepie internetowym Apteczka24.pl znajdują się pulsoksymetry do zastosowań medycznych oraz domowych. Urządzenia dostępne są w korzystnych cenach, więc warto mieć pulsoksymetr w domowej apteczce, nawet na wszelki wypadek.
Badanie saturacji w domu – jaki wybrać pulsoksymetr?
Producenci pulsoksymetrów oferują zarówno tańsze, jak i droższe modele urządzeń – które z nich sprawdzi się najlepiej? Badanie saturacji w domu należy przede wszystkim przeprowadzić na sprzęcie z certyfikatem CE. Tylko wtedy masz pewność, że pulsoksymetr spełnia obowiązujące normy. Przy wyborze urządzenia warto też postawić na model gwarantujący najlepszą dokładność pomiaru. Dodatkowe funkcje to kwestia indywidualnych preferencji, mające wpływ na komfort badanego, a nie na wynik pomiaru, jednak warto o nich wspomnieć. W większości przypadków droższy sprzęt zapewnia możliwość wyboru jednego z kilku trybów wyświetlania oraz wielokolorowy ekran LED. Interesującą opcją jest pulsoksymetr wyposażony w Bluetooth, z możliwością połączenia urządzenia z aplikacją – to dobry wybór dla osób, które często dokonują pomiarów saturacji lub też chcą mieć pod kontrolą wyniki badań bliskich, którymi się opiekują. W przypadku osób mających problem z powstrzymywaniem się od ruchu w trakcie badania saturacji warto postawić na model zapewniający dokładność pomiaru w ruchu. Sporym ułatwieniem jest też korzystanie ze sprzętu, który ma alarm uruchamiający się w momencie przekroczenia indywidualnie ustawionych norm.
Jak mierzyć w domu saturację?
Mierzenie saturacji w domu to prosta i bezinwazyjna metoda badania, warto jednak pamiętać o kilku ważnych zasadach, aby uzyskany wynik był miarodajny. Po pierwsze, pomiar saturacji najlepiej wykonać po kilkuminutowym odpoczynku. Dłonie powinny być czyste i suche. Nie bez znaczenia jest także to, czy badanie jest przeprowadzane po powrocie ze spaceru w chłodny dzień. Otóż zimno powoduje skurcz naczyń krwionośnych w opuszkach, co może zafałszować wyniki badania. Na prawidłowość pomiaru saturacji wpływają również takie czynniki, jak chociażby ciemny lakier na paznokciach, grzybica paznokci czy bandaż na palcu, który umieszczamy w pulsoksymetrze. Należy także wziąć pod uwagę współistniejące problemy zdrowotne, jak m.in. zaburzenia poziomu hemoglobiny, dlatego też w przypadku kłopotów z saturacją, konieczne jest indywidualne zinterpretowanie wyników pomiarów przez lekarza. Saturacja u palaczy również może być obniżona, a jednocześnie nie prowadzić do problemów z niedotlenieniem mózgu.
Większość osób nakłada pulsoksymetr na jeden z palców, ale jak już zostało wspomniane – urządzenie to sprawdzi się także w przypadku odczytu na m.in. małżowinie usznej czy skrzydełku nosa. U noworodków i niemowląt pomiar jest przeprowadzany na stopie lub nadgarstku. Badanie saturacji w domu czy w szpitalu wykonuje się w pozycji siedzącej lub leżącej, ważne jest, aby dana osoba powstrzymywała się od ruchu. Pulsoksymetr podaje wynik pomiaru już po kilku sekundach, warto jednak odczekać nieco dłużej, na przykład minutę lub dwie, ponieważ bardzo często urządzenia wykazują delikatnie zaniżone wyniki na początku badania.
Jeśli wynik badania odbiera od normy, a stan zdrowia osoby badanej na to pozwala, należy przeprowadzić powtórny pomiar saturacji po upływie kilku minut. Chwilowe spadki saturacji są możliwe. Gdy powtórny pomiar potwierdza obniżenie saturacji, należy skontaktować się z lekarzem.
Jak poprawić saturację?
Samodzielne mierzenie saturacji w domu pozwala szybko wykryć problem z poziomem nasycenia krwi tlenem i w porę zareagować. W większości przypadków chwilowe spadki saturacji nie stanowią powodu do niepokoju, a drobne zmiany nawyków pozwolą Ci zadbać o odpowiednie dotlenienie organizmu. Jak poprawić saturację? Przede wszystkim postaw na aktywność fizyczną i częste przebywanie na świeżym powietrzu. W sezonie grzewczym warto zaplanować spacery na dni oraz pory, w których jakość powietrza jest najlepsza, jak i zadbać o powietrze we własnym M (oczyszczacze i nawilżacze powietrza to urządzenia, które zdecydowanie warto wypróbować!). Aby podwyższyć saturację, należy także przyjrzeć się sposobowi oddychania. Większość osób oddycha płytko. Gdy organizm jest niedotleniony, najlepiej sprawdza się oddychanie z użyciem przepony lub ćwiczenia z oddychania ustami. Dobrym pomysłem będzie też sprawdzenie poziomu żelaza w organizmie i w razie potrzeby uzupełnienie swojej diety o produkty w niego bogate. Do tego nienasycone kwasy tłuszczowe i przeciwutleniacze w menu. Z kolei gdy badanie saturacji w domu lub u lekarza nie daje złych wyników, może się okazać, że za kłopotami z oddychaniem i dusznościami stoją inne choroby ciała lub… duszy. Nie każda duszność jest powiązana ze spadkiem saturacji, może być one powiązana z m.in. silnym lękiem czy atakiem paniki, stąd tak ważna jest odpowiednia diagnostyka i indywidualne analizowanie wyników badań.
Jakie są objawy niedotlenienia organizmu?
Niedotlenienie organizmu może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia lub życia pacjenta. Gdy saturacja utrzymuje się na niskim poziomie, pojawiają się takie objawy jak m.in. duszności, senność, zaburzenia równowagi, przyśpieszona akcja serca, zawroty głowy czy kaszel. Pacjent może odczuwać pogłębiające się zmęczenie i mieć kłopoty z koncentracją. W poważniejszych przypadkach dochodzi do pojawienia się drgawek i utraty przytomności, co z kolei może prowadzić do nieodwracalnych zmian w mózgu.
Warto także zwrócić uwagę na jeszcze jedną ważną kwestię. Zdarzają się sytuacje, w których pacjent mimo iż ma obniżoną saturację, nie odczuwa żadnych dolegliwości zdrowotnych. Bezobjawowe obniżenie saturacji jest sporym zagrożeniem, ponieważ pacjent nie zdaje sobie sprawy z pogarszającego się stanu zdrowia i istnieje ryzyko, iż nie otrzyma on w porę pomocy lekarskiej. Dlatego w przypadku osób mających przewlekłe choroby związane z układem oddechowym warto wyposażyć swoją domową apteczkę w pulsoksymetr. Mierzenie saturacji w domu jest również zalecane w czasie trwającej pandemii koronawirusa i to nie tylko u osób z objawami COVID-19. Dlaczego?
Pulsoksymetr a koronawirus – pomoc w diagnozie?
Koronawirus SARS-CoV-2 atakuje drogi oddechowe. Choroba COVID-19 zaczyna się łagodnie od infekcji górnych dróg oddechowych; jeżeli wirus przedostanie się do obwodowych części układu oddechowego i tkanki płucnej, może przekształcić się w cięższą chorobę, wywołać zapalenie płuc, spowodować ich uszkodzenie i doprowadzić do ostrej niewydolności oddechowej. Do dysfunkcji płuc może dojść również w wyniku wtórnego uszkodzenia spowodowanego odpowiedzią immunologiczną organizmu.
Ograniczenie wydolności płuc można zaobserwować właśnie w badaniu saturacji za pomocą pulsoksymetru. Jeżeli saturacja spada poniżej 95%, oznacza to początki zaburzeń oddychania, a spadek saturacji w okolice 90% i niżej jest alarmujący. Jeżeli więc opiekujesz się osobą chorobą lub jesteś w grupie ryzyka infekcji SARS-CoV-2, warto mieć w domowej apteczce przenośny pulsoksymetr.
Ważne jest jednak to, że spadek saturacji nie oznacza zachorowania, a jedynie ograniczenie wydolności oddechowej, która może być spowodowana wieloma przyczynami: paleniem papierosów, chwilowym niedotlenieniem, astmą lub innymi chorobami dróg oddechowych. Pulsoksymetr pomaga w wykryciu koronawirusa u osoby potencjalnie chorej, ale nie może być jedynym narzędziem diagnostycznym.
Jeżeli zaobserwujesz u siebie (lub u kogoś) spadek saturacji i podejrzewasz chorobę COVID-19, koniecznie postępuj zgodnie z zaleceniami Głównego Inspektoratu Sanitarnego oraz Ministerstwa Zdrowia. Pamiętaj też o środkach ochrony osobistej (np. maseczce na twarz) i o przestrzeganiu zasad higieny, by nie narażać innych ludzi na zachorowanie.
Bibliografia
-
Miłosz Jankowski, Pulsoksymetria, mp.pl (6.08.2018), data dost. 17.01.2022r.;
-
Filip Mejza, Gazometria i pulsoksymetria, mp.pl (26.03.2012), ata dost. 17.01.2022r.;
-
Agata Wawrzyniak, Karolina Kuczborska, Agnieszka Lipińska-Opałka, Agata Będzichowska, Bolesław Kalicki, Koronawirus 2019-nCoV–transmisja zakażenia, objawy i leczenie., Pediatr. Med. Rodz. 2019, 15 (4);
-
Magda Ważna, Lekarz tłumaczy, jak czytać dane z pulsoksymetru, medonet.pl (13.11.2021), data dost. 17.01.2022r.
-
Pulsoksymetr, koncentrator tlenu. Jak sobie pomóc?, mp.pl, (13.11.2020) data dost. 17.01.2022r.
-
COVID-19 w domu pod kontrolą, pacjent.gov.pl, data dost. 17.01.2022r.
