Czy maseczka ochronna na twarz rzeczywiście zabezpiecza przed zachorowaniem i może spowolnić lub zatrzymać pandemię koronawirusa SARS-CoV-2? Początkowa narracja w sprawie przydatności maseczek była niejednoznaczna, obecnie uważa się, że noszenie maseczek może mieć istotny wpływ na przebieg pandemii, jednak tylko pod pewnymi warunkami. Czy maseczka chroni przed koronawirusem i co warto wiedzieć o maskach ochronnych?

Maseczka na twarz a maseczka przeciwwirusowa

Maseczka ochronna na twarz jednorazowego lub wielorazowego użytku nie zapewnia całkowitej ochrony i odporności na zarażenie się wirusem. Wręcz przeciwnie, nieumiejętnie stosowane mogą zwiększać to ryzyko, gdyż dają złudne poczucie bezpieczeństwa. Wiele osób nosi maseczki jedynie na ustach lub stosuje dobrej jakości maseczki chirurgiczne, jednak nie dopasowuje ich odpowiednio do twarzy. To wystarczy, aby drobnoustroje znalazły drogę do organizmu.

{#callMethod:getProductsInCategory 672#}

Czy maseczka chroni przed wirusem w równym stopniu, niezależnie od tego, jaki jej rodzaj wybierzemy? Zwykłe wielorazowe lub jednorazowe maseczki na twarz bez filtrów – nieoznaczone żadnymi certyfikatami lub oznaczone klasą FFP1 – nie blokują wirusów i nie mogą być używane do ochrony własnej podczas przebywania wśród zakażonych osób. Również maski antysmogowe (przeciwpyłowe) nie są przeciwwirusowe. Podczas wyboru maseczki ochronnej należy zwrócić szczególną uwagę na oznaczenia widniejące na jej opakowaniu.

Znaczenie klas bezpieczeństwa maseczek ochronnych na twarz:

• FFP1 – maseczki jednorazowe lub wielorazowe oznaczone tą klasą chronią przed nietoksycznymi i niefibrogennymi pyłami oraz aerozolami. Filtrują co najmniej 80% cząsteczek do wielkości 0,6 μm przy maksymalnym 4-krotnym przekroczeniu dopuszczalnych norm. Tego typu maseczki używane są w przemyśle budowlanym i spożywczym. Nie zabezpieczają przed wirusami.

• FFP2 – maseczki jednorazowe oznaczone tą klasą zapewniają ochronę przed stałymi i płynnymi pyłami, dymem i cząsteczkami aerozolu. Muszą zatrzymywać co najmniej 94% cząsteczek do wielkości 0,6 μm. Stosowane są tam, gdzie pracownicy stykają się z aerozolami, mgłą i dymem. Zapewniają częściową, lecz nie całkowitą ochronę przed patogenami chorobotwórczymi, w tym wirusami. W tej klasie można kupić maseczki wielokrotnego użytku.

• FFP 3 – dopiero oznaczona tą klasą maseczka przeciwwirusowa faktycznie chroni przed przedostawaniem się patogenów przez drogi oddechowe. Zapewnia osłonę przed stałymi i płynnymi pyłami, dymem i cząsteczkami aerozolu. Maseczka FFP3 filtruje cząsteczki substancji rakotwórczych i radioaktywnych oraz patogeny chorobotwórcze, takie jak wirusy, bakterie i zarodniki grzybów. Maseczka przeciwwirusowa chroni jedynie w przypadku zachowania pełnych zasad bezpieczeństwa.

• KN95 – to odpowiednik klasy FFP2. Zalecana przez WHO jako minimalna standardowa ochrona.

• N95-N99 – w ten sposób oznacza się maski antysmogowe i przeciwpyłowe (pyły zawieszone PM10 i PM2.5, zwłaszcza kurz, pyłki, alergeny, dym papierosowy, składniki spalin). Norma N95 oznacza, że filtr blokuje 95% cząsteczek, a N99 zatrzymuje przynajmniej 99% cząsteczek.

Maseczka a wirusy

Chcąc zapewnić sobie ochronę przed zakażeniem wirusami (koronawirusem SARS-CoV-19 oraz innymi), trzeba nosić maseczkę oznaczoną klasą co najmniej FFP2 (KN95), a najlepiej maseczkę FFP3 szczelnie przylegającą do twarzy. Dodatkowo warto zadbać o zabezpieczenie oczu (np. okulary ochronne lub przyłbicę), rękawice jednorazowe, a dla zapewnienia pełnej protekcji również jednorazową odzież medyczną.

Co w takim razie z maseczkami jednorazowymi oraz bawełnianymi maseczkami wielorazowymi, które są tak popularne? Czy taka maseczka wielokrotnego użytku bez filtrów ma sens? Odpowiedź brzmi: zdecydowanie tak, ponieważ...

...Twoja maseczka ma chronić przede wszystkim innych

Z kolei maseczki innych mają chronić Ciebie. Chociaż nie zabezpieczają przed przenikaniem wirusów będących w powietrzu i bezpośrednim zakażaniem, to mogą ograniczyć rozprzestrzenianie się wirusów na odległość. Pojedyncze kichnięcie powoduje wyrzucenie z organizmu nawet 200 milionów cząstek wirusa. Kichnięcie w maseczce założonej na usta i nos zatrzymuje większość śliny i wydzielin wewnątrz maseczki.

Taka osłona zmniejsza prawdopodobieństwo transmisji patogenu, ilość wirusów zawieszonych w powietrzu i odległość zakażania z około 4-6 metrów przy intensywnym kaszlnięciu do około 1,5 metra lub mniej. Ponadto ogranicza nawyk dotykania twarzy, co minimalizuje ryzyko przenoszenia wirusa na dłoniach. Dlatego też na pytanie, czy maseczka chroni mnie czy innych, odpowiedź jest prosta – chroni ogół społeczeństwa. Pozytywne informacje na temat tego, jak chroni maseczka, przyniosły także wyniki badań naukowców z University of Central Florida, opublikowane w „Journal of Infectious Diseases”. Zgodnie z przedstawionymi danymi noszenie maseczki pozwala skrócić dystans społeczny nawet o połowę. Według naukowców lepszym rozwiązaniem jest noszenie maski i utrzymywanie dystansu społecznego na 1 metr, niż przebywanie w towarzystwie drugiej osoby w odległości 2 metrów, jednak bez zakrycia nosa i ust maseczką. Znacznie lepsze wyniki w badaniu uzyskała maseczka chirurgiczna, która zmniejszała emisję cząsteczek emitowanych podczas kaszlu i mówienia do ok. 15 cm. A co z maseczką materiałową? Czy maska chroni przed COVID-19? W przeprowadzonym badaniu wykazano, że tego typu maseczka zmniejszała emisję wydychanych cząstek na odległość 0,6 m (w porównaniu z 1,5 m w przypadku braku noszenia maseczki).

Oczywiście maski nie są w 100% skuteczne, jednak w pewnym stopniu ograniczają transmisję wirusa, co można zaobserwować na podanych poniżej przykładach ukazujących czy maseczki chronią przed roznoszeniem wirusów.

Przed czym chroni maseczka?

Prawidłowe noszenie maseczki ochronnej pozwala ograniczyć przedostawanie się do naszego organizmu drobnoustrojów. Jak wskazują wyniki badań metaanalizy opublikowane w „British Medical Journal”, noszenie maseczki obniża ryzyko zachorowania na koronawirusa o 53%. W przypadku utrzymywania dystansu społecznego ryzyko to obniża się o 25%. Wyniki badań mówią same za siebie, jednak warto także wspomnieć o najnowszych dokonaniach naukowców, które być może pozwolą na nieco szersze zastosowanie masek ochronnych.

To, czy maseczki chronią przed wirusami, jest już udowodnione. Jednak dzięki japońskim naukowcom z Uniwersytetu Prefekturalnego w Kioto maseczki mogą również ostrzegać nas w momencie wykrycia koronawirusa. Naukowcy opracowali maseczki ze specjalnym filtrem, a do swoich prac wykorzystali przeciwciała ze strusich jaj. Na czym ma polegać fenomen świecących maseczek? Wystarczy wyciągnąć filtr z maseczki, spryskać go specjalnym fluorescencyjnym barwnikiem oraz oświetlić promieniami UV. Jeśli na powierzchni filtra zostanie wykryty koronawirus, zostanie ona pokryta świecącą plamą. Pozytywny wynik uzyskany podczas tego typu badania nie zastąpi medycznych procedur, jednak pozwoli na szybką reakcję i izolację chorego. W końcu wiele osób przechodzi COVID-19 bezobjawowo, nieświadomie roznosząc cząsteczki wirusa na inne osoby.

Maseczka wielorazowa a koronawirus

Wiele osób decyduje się na osłonę nosa i ust za pomocą maseczek bawełnianych, które można wyprać oraz ponownie użyć. Z pewnością jest to rozwiązanie wygodniejsze oraz tańsze, jednak czy maseczka chroni przed zakażeniem koronawirusem? Chociaż maseczki bez filtrów nie zabezpieczają całkowicie, to jednak ich noszenie może znacząco wpłynąć na tempo rozprzestrzeniania choroby. Przy takim założeniu skuteczne są również maski antysmogowe i wielorazowe maseczki bawełniane z filtrem. Warunkiem jest to, że jak najwięcej osób musi nosić takie osłony, które ograniczają roznoszenie wirusów przez osoby nieświadome tego, że są nosicielami. Należy równocześnie przestrzegać wszystkich zaleceń WHO i pamiętać o odpowiedzialnych zachowaniach. Wciąż najlepszą skutecznością w zwalczaniu pandemii cechują się szczepionki, jednak nie wszystkie kraje mają do nich odpowiedni dostęp. Nie wiadomo też, czy preparaty te będą skuteczne na nowe warianty koronawirusa, dlatego też tak ważne jest prawidłowe noszenie maseczek (zakrywając nos i usta), utrzymywanie dystansu społecznego oraz dbanie o higienę rąk. Po maseczki należy sięgać nie tylko w publicznym transporcie czy w pomieszczeniach zamkniętych, ale również na zewnątrz, jeśli utrzymanie dystansu społecznego nie jest możliwe. To, jak chroni maseczka, zależy w dużej mierze od sposobu jej noszenia – w końcu nawet najlepsza maseczka nie zapewni Ci odpowiedniej ochrony, jeśli nie będzie szczelnie przylegać do twarzy.

Bibliografia:

1. Sui Huang, COVID-19: why we should all wear masks — there is new scientific rationale, medium.com (27.03.2020);

2. MW, Czy maseczki ochronne zapobiegają zakażeniu koronawirusem?, mp.pl (05.02.2020);

3. MW, Koronawirus: jak prawidłowo używać masek ochronnych? mp.pl (05.02.2020);

4. Paweł Wernicki, Szymon Zdziebłowski/PAP, WHO: same maseczki nie wystarczą do ochrony przed koronawirusem, pulsmedycyny.pl (11.03.2020);

5. World Health Organization, Q&A on coronaviruses (COVID-19), who.int (09.03.2020)

6. Maseczki pozwalają skrócić dystans w miejscach publicznych o połowę, pap.pl, (15.01.2022), data dost. 17.01.2022r.

7. Prof. Gut: nie jest tak ważne, jakie nosimy maseczki ochronne, lecz to, jak ich używamy, (13.01.2022), pap.pl. data dost. 17.01.2022r.

8. Japońscy naukowcy opracowali „świecące maseczki”, które wykrywają koronawirusa (11.12.2021), pap.pl, data dost. 17.01.2022r.

Zgodnie z zaleceniami Ministerstwa Zdrowia (z dnia 26 lutego 2021) dotyczącymi obowiązku zasłaniania ust i nosa maseczką, nie można osłaniać ust szalikiem, chustami, przyłbicami, półprzyłbicami i innymi, podobnymi osłonami. Te wolno nosić jedynie w połączeniu z maseczką, lecz nie jako ich alternatywa. W takim razie, jaką nosić maseczkę, by była zgodna z przepisami i faktycznie chroniła, a nie udawała, że chroni?

Jakiego rodzaju maski potrzebujesz?

O tym, czy maseczka chroni przed wirusem, pisaliśmy w odrębnym artykule. Maseczka (półmaska) na twarz taka zwykła bawełniana lub innego typu bez żadnego filtra ani specjalnej konstrukcji, zapewnia jedynie podstawową barierę, blokując aerozole i zawarte w nich wirusy i mikroorganizmy uwalniane podczas oddechu, kichania, czy kaszlu. Nie chroni przed ich wdychaniem, lecz wydychaniem, działa więc jednostronnie. Jej efektywność oparta jest na konieczności noszenia maseczki przez wszystkie osoby, wtedy transmisja wirusów i bakterii jest ograniczona. To skuteczna maska pod warunkiem, że wszyscy się stosują do obowiązku zakrywania ust oraz nosa.

Co jednak w przypadku, gdy potrzebujesz lepszej ochrony; maseczki z filtrem, która nie tylko będzie ograniczała transmisję wirusów, ale też chroniła użytkownika? Wtedy skuteczną osłonę stanowią maseczki chirurgiczne lub półmaski ochronne z filtrem FFP2 i FFP3.

{#callMethod:getProductsInCategory 672#}

Wystrzegać się należy natomiast masek FFP1, które czasami reklamowane są jako przeciwwirusowe; w rzeczywistości nie zapewniają takiej ochrony, są to półmaski przeciwpyłowe, nienadające się jako środek ochrony indywidualnej zabezpieczający przed skażeniami mikrobiologicznymi. Więcej na temat klas FFP przeczytasz tutaj.

Półmaska filtrująca FFP2 – komu rekomendowana?

Półmaski filtrujące klasy FFP2 to jednorazowe maseczki, zapewniające dwustronną barierę przed cząsteczkami aerozoli, dymów oraz zagrożeniami mikrobiologicznymi. Najwyższą skuteczność wykazują dla cząstek do wielkości 0,6 μm, ale są skuteczne również dla drobinek o średnicy nawet 0,1 μm, więc półmaski typu FFP2 są zdolne do filtrowania wirusa SARS-CoV-2. Tego typu maski nie tylko blokują wirusa, ale też chronią przed różnymi trybami transmisji wirusowej. Zapewniają co najmniej 94% skuteczności filtrowania przy maksymalnym 10-krotnym przekroczeniu norm stężenia czynnika szkodliwego. Innym parametrem, który trzeba wziąć pod uwagę, jest całkowity przeciek wewnętrzny, określający szczelność maseczki na szwach i w miejscu styku ze skórą.

Skuteczna maska FFP2 zapewni dobrą ochronę użytkownikowi nawet w sytuacji, gdy ten będzie miał kontakt z osobą zakażoną. Polecane są zarówno pracownikom systemu ochrony zdrowia, służbom mającym potencjalny kontakt z chorymi osobami, jako środki ochrony indywidualnej do zakładów pracy, jak i jako środki ochrony osobistej dla osób prywatnych, chcących w sposób szczególny zabezpieczyć się przed ryzykiem kontaktu z czynnikiem szkodliwym, w tym wirusem SARS-CoV-2.

Półmaska FFP2 z zaworem i bez zaworka

Półmaski typu FFP2 i FFP3 mogą występować w wersji z zaworkiem oddechowym i bez. Popularnym rozwiązaniem jest półmaska FFP2 bez zaworka, jednak zawory oddechowe znacząco ułatwiają wydychanie i wdychanie powietrza. Dodatkowo półmaska z zaworem lepiej odprowadza wilgoć. Trzeba jednak pamiętać, że zawory oddechowe filtrują w jedną stronę. Półmaska filtrująca z zaworem nie ogranicza transmisji wirusa w przypadku, gdy użytkownik kichnie – w takim wypadku powietrze wraz z kropelkami śliny przedostanie się przez osłonę.

Czy potrzebujesz maski FFP2? Jeżeli masz kontakt z osobami chorymi lub chcesz lepiej zabezpieczyć się przed zachorowaniem, to zdecydowanie półmaska filtrująca typu FFP2 zapewni o wiele skuteczniejszą ochronę niż zwykła bawełniana, czy nawet chirurgiczna maseczka jednorazowa na twarz. Jej skuteczność zależy jednak od tego, czy będziesz ją prawidłowo używać; jest to maska jednorazowego użytku o określonym czasie przydatności – od kilku godzin do kilkunastu godzin. Na rynku istnieją też półmaski FFP2 z zaworem i bez, nadające się do wielokrotnego użytku, które można dezynfekować. Należy pod tym względem ściśle przestrzegać zaleceń producenta.

W sklepie Apteczka24.pl znajdziesz szeroki wybór Środków Ochrony Indywidualnej i Osobistej, w tym różnego rodzaju ochronę twarzy: półmaski ochronne typu FFP2 i FFP3, maseczki chirurgiczne, przyłbice oraz inne osłony chroniące przed czynnikami szkodliwymi.

Bibliografia:

1. Weronika Rymer, Agnieszka Wroczyńska, Profilaktyka zakażeń personelu medycznego, mp.pl, 10.08.2020 (dostęp: 24.03.2021);

2. MW, Czy maseczki ochronne zapobiegają zakażeniu koronawirusem?, mp.pl. 05.02.2020., (dostęp: 24.03.2021);

3. Paweł Wernicki, Szymon Zdziebłowski/PAP, WHO: same maseczki nie wystarczą do ochrony przed koronawirusem, pulsmedycyny.pl, 11.03.2020, (dostęp: 24.03.2021);

4. World Health Organization, Q&A on coronaviruses (COVID-19), who.int, 09.03.2020, (dostęp: 24.03.2021);

Wyglądasz przez okno, a tam szaro i ponuro. Zastanawiasz się – to mgła czy smog? Niestety z dużym prawdopodobieństwem to drugie. Problem smogu i jego skutki są szczególnie widoczne w miastach oraz na terenach osłoniętych od wiatru. Tam dym i zanieczyszczenia potrafią utrzymywać się całymi tygodniami. Choć podejmowanych jest wiele działań w kierunku zminimalizowania efektów zanieczyszczenia atmosfery, wciąż daleko do sytuacji idealnej. Jak więc chronić się przed smogiem, gdy stacje pogodowe wyświetlają alert „zły stan powietrza”?

Przyczyny i skutki smogu

Co to jest smog? To zawieszone w powietrzu pyły i zanieczyszczenia powstałe ze związków takich jak tlenki siarki, tlenek azotu, substancje stałe i kancerogenne. Szczególnie niebezpieczne są pyły PM10 i PM2,5. Tworzą one charakterystyczną mgłę, nazywaną smogiem. Ten nie zawsze jest widoczny, dlatego jest tak zdradliwy. Nawet jeżeli go nie widać i nie czuć, to i tak może być szkodliwy. Dlatego zwracaj uwagę na komunikaty meteorologiczne przedstawiające stan powietrza w danym dniu.

{#callMethod:getProductsInCategory 426#}

Przyczyny smogu to zwłaszcza spaliny samochodowe, dym z pieców opalanych węglem, spaliny z fabryk, odpady przetwórcze, spalanie śmieci i wiele innych. Mimo iż świat podejmuje walkę z tym zjawiskiem, a przyczyny smogu są mocno ograniczane, to wciąż daleko nam do zwycięstwa. A skoro tak, to trzeba w jakiś sposób ograniczyć działanie smogu na organizm, bo skutki smogu mogą być opłakane: znaczne skrócenie długości życia, ograniczenie jakości życia, zwiększone ryzyko chorób układu oddechowego, krążenia, nerwowego, a także nowotworów i wystąpienia patologii ciąży. Rocznie z powodu smogu może umierać w Polsce ponad 48 000 osób. A to jeszcze nie wszystkie skutki smogu. Prowadzi on również do zanieczyszczenia gleby i wody, co podnosi poziom niebezpiecznych substancji w glebie rolnej i uprawach. Tak więc smog bardzo negatywnie wpływa na ludzi, w takim razie, jak chronić się przed smogiem? Jest na to kilka skutecznych metod.

Ochrona przed smogiem – sposoby

1. Monitoruj stan powietrza – bądź na bieżąco z informacją, jaki jest aktualny stan powietrza w Twojej okolicy, zwłaszcza w okresie smogowym, czyli jesienią i zimą, gdy trwa sezon grzewczy, a warunki atmosferyczne sprzyjają długiemu utrzymywaniu się zanieczyszczeń w jednym miejscu. Dane podawane są w wiadomościach pogodowych, w internecie na stronach śledzących pogodę, a w miastach wyświetlane są na tablicach informacyjnych np. na przystankach, aby każdy miał dostęp do takiej informacji.

2. Ogranicz przebywanie na zewnątrz i unikaj ruchliwych ulic – gdy jakość powietrza jest zła, staraj się ograniczyć do minimum przebywanie na zewnątrz, a w szczególności przy ruchliwych ulicach, gdzie stężenie zanieczyszczeń jest największe. Smog w Polsce zauważalny jest w całym kraju, choć na szczęście z roku na rok problem ten jest ograniczany. Niemniej jednak w okresie zwiększonego stężenia pyłów zawieszonych w powietrzu zaleca się zminimalizowanie czasu przebywania na zewnątrz.

3. Zaopatrz się w maseczkę z filtrem – aby ograniczyć skutki smogu, ale móc przebywać na zewnątrz i bezpiecznie poruszać się po mieście, warto kupić maseczkę antysmogową z filtrem węglowym. Maski antysmogowe zostały tak zaprojektowane, aby efektywnie filtrowały pyły zawieszone w powietrzu, zwłaszcza pyły PM10 i PM2,5, a także związki kancerogenne znajdujące się w atmosferze. Maski antysmogowe występują w różnych wersjach od podstawowych maseczek na twarz, do zaawansowanych systemów filtrujących.

Trzeba przy tym zaznaczyć, że maski antysmogowe to nie są antywirusowe i nie mogą ich zastąpić. Zarówno maska antywirusowa nie może pełnić funkcji maski antysmogowej, jak i odwrotnie, gdyż są to różne systemy filtrowania. Na ten temat więcej przeczytasz tutaj.

4. Używaj dobrych oczyszczaczy – powietrze ma to do siebie, że przenika do pomieszczeń przez szczeliny w oknach, systemy wentylacji itd. Jeżeli jakość powietrza na zewnątrz jest zła, to również w mieszkaniu taka będzie, a nie da się przecież nosić maski antysmogowej przez cały czas, również w pomieszczeniach zamkniętych. Jest na to znacznie lepszy sposób – oczyszczacz powietrza. Smog można łatwo filtrować, gdyż składa się z większych i mniejszych cząsteczek, które mogą być zatrzymywane przez filtry. Oczyszczacze powietrza mają kilka filtrów np. wstępny, HEPA, węglowy, a także takie funkcje jak jonizacja czy nawilżanie; zakres funkcji zależy od modelu.

Smog w Polsce to poważny problem, a ponieważ skutki smogu mogą być dramatyczne dla naszego zdrowia, lepiej podjąć odpowiednie kroki i nie liczyć na to, że smog kiedyś sam zniknie. Maski antysmogowe i oczyszczacze powietrza są skuteczne i zapewniają dobrą ochronę. Zachęcamy do zapoznania się z produktami dostępnymi w sklepie Apteczka24.pl.

Bibliografia

1. Michalina Treder, „Smog zagrożeniem bezpieczeństwa zdrowotnego w Polsce.” Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego 11.1 (2017): 190-204;

2. Jakub Jędrak, Łukasz Adamkiewicz, Ewa Konduracka, Krystyna Pawlas, Wybrane skutki zdrowotne zanieczyszczenia powietrza, mp.pl (23.03.2015);

3. Karolina Krawczyk, Pokonać smog, mp.pl (13.12.2019);